Ο έλεγχος της Ελεγκτικής Υπηρεσίας αφορούσε δείγμα πληρωμών της Διοίκησης του Υπ. Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων (ΥΜΕΕ) και του Τμήματος Οδικών Μεταφορών (ΤΟΜ), σχετικά με τις συμβάσεις δημόσιων επιβατικών μεταφορών με λεωφορεία, για τα έτη 2022 και 2023, και για τις εισπράξεις του ΤΟΜ.
Συγκεκριμένα, πέντε ανάδοχοι συμβάσεων δημόσιων επιβατικών μεταφορών έχουν καταχωρήσει αγωγές κατά του κράτους, διεκδικώντας ποσά ύψους άνω των €59 εκ., για οικονομικές διαφορές της περιόδου 2010-2020. Η ΕΥ κάνει λόγο για οικονομικούς κινδύνους για το κράτος, καθώς, παρά το γεγονός ότι έχει παρέλθει σημαντικό χρονικό διάστημα από τη λήξη των συμβάσεων της δεκαετίας 2010-2020, το ΤΟΜ εξακολουθεί να μην είναι σε θέση να ποσοτικοποιήσει την τυχόν συνολική οφειλή του προς τους Αναδόχους.
Ακόμα, σύμφωνα με την έκθεση της ΕΥ, μέχρι την ημερομηνία ολοκλήρωσης του ελέγχου (Νοέμβριος 2024) δεν είχαν υλοποιηθεί ακόμη από το ΥΜΕΕ και το ΤΟΜ οι προβλεπόμενοι στις συμβάσεις μηχανισμοί παρακολούθησης των δεικτών επίδοσης. Ως αποτέλεσμα, αναφέρει η ΕΥ, δεν παρακολουθείται, από την Αναθέτουσα Αρχή, η επίτευξη των στόχων παροχής ποιοτικών δημόσιων επιβατικών μεταφορών, και υπάρχει κίνδυνος απώλειας εσόδων για το κράτος από τη μη επιβολή οικονομικών κυρώσεων προς τους Αναδόχους, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με τους δείκτες επίδοσης.
Ακόμα, σημειώνεται ότι το ΥΜΕΕ και το ΤΟΜ επέβαλαν καθυστερημένα ή δεν επέβαλαν καθόλου τις ποινές που προβλέπονται από τις συμβάσεις για την καθυστερημένη υποβολή στοιχείων από τους Αναδόχους, όπως προνοείται στις συμβάσεις, με αποτέλεσμα την απώλεια εσόδων και, πιθανώς, τη δημιουργία εντυπώσεων για μεροληπτική στάση υπέρ ή εναντίον ορισμένων Αναδόχων.
Από τον δειγματοληπτικό έλεγχο, διαπιστώθηκαν, ακόμα, σφάλματα σε παραμέτρους υπολογισμού του ύψους των μηνιαίων κρατικών αποζημιώσεων που καταβλήθηκαν στους Αναδόχους, οδηγώντας σε υπερπληρωμές. Παρόλο που τα ποσά των υπερπληρωμών δεν θεωρούνται ουσιώδη σε σχέση με το συνολικό ποσό των συμβάσεων, εντούτοις, αυτό που κυρίως αναδεικνύεται είναι η αδυναμία ακριβούς υπολογισμού των οφειλόμενων ποσών. Ενδεικτικά, για το 2022 εντοπίστηκαν υπερπληρωμές €67.951 σε δείγμα πληρωμών €22.444.204 από τα €72.723.845 του συνόλου πληρωμών, ενώ το 2023 εντοπίστηκαν υπερπληρωμές €35.175 σε δείγμα €10.124.351 από συνολικά €79.230.892.
Μέχρι την ημερομηνία ολοκλήρωσης του ελέγχου εκκρεμούσε ο υπολογισμός, από το ΤΟΜ, του πραγματικού ποσού που θα πρέπει να ανακτηθεί από μελλοντικές πληρωμές σε σχέση με τα πιο πάνω λάθη.
Επιπρόσθετα, σύμφωνα με την ΕΥ, το ίδιο άτομο που διενεργούσε τους υπολογισμούς των πληρωμών, παράλληλα συμμετείχε στην επιτροπή η οποία διενεργούσε ελέγχους επί των εν λόγω υπολογισμών και προέβαινε σε εισηγήσεις προς τη διοίκηση σχετικά με τις πληρωμές προς τους Αναδόχους των συμβάσεων. “Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον αυξημένο κίνδυνο μη ανιχνευμένων σφαλμάτων ή παραλείψεων, καθώς δεν εφαρμοζόταν διαχωρισμός ρόλων που να διασφαλίζει τον αποτελεσματικό έλεγχο της ορθότητας των πληρωμών”, υπογραμμίζεται στην έκθεση.
Επιπλέον, η ΕΥ υπογραμμίζει ότι η χρήση Excel για υπολογισμούς του ύψους των πληρωμών παρέχει μεν ευελιξία, αλλά ενέχει υψηλό λειτουργικό κίνδυνο, τα οποία ενδεχομένως να οδηγήσουν σε σφάλματα υπερπληρωμών ή υποπληρωμών προς τους Αναδόχους.
Τέλος, όσον αφορά τη σύμβαση Τηλλυρίας, σύμφωνα με την ΕΥ, δεν περιλαμβάνεται πρόνοια για επιβολή σχετικών κυρώσεων στον Ανάδοχο για τυχόν καθυστέρηση υποβολής απαιτούμενων εγγράφων προς την Αναθέτουσα Αρχή. Σημειώνεται, ακόμα, ότι ο συγκεκριμένος Ανάδοχος δεν υπέβαλε οικονομικές καταστάσεις και καθυστέρησε στην υποβολή κρίσιμων εγγράφων προς την Αναθέτουσα Αρχή, η οποία δεν ήταν σε θέση να επιβάλει οποιαδήποτε ποινή ώστε να διασφαλίσει την υποβολή τους με βάση τους όρους της σύμβασης.
Έλεγχος εισπράξεων του ΤΟΜ
—————
Όσον αφορά τον έλεγχο των εισπράξεων του ΤΟΜ, ο έλεγχος ανέδειξε αδυναμίες στην εφαρμογή διαδικασιών και τη λειτουργία εσωτερικών δικλίδων σε σχέση με τη διενέργεια εισπράξεων στα Επαρχιακά Γραφεία (ΕΓ) του ΤΟΜ, καθώς αρκετές από τις σχετικές οδηγίες του Γενικού Λογιστηρίου δεν τηρούνται ή τηρούνται αποσπασματικά. Η ΕΥ υπογραμμίζει ότι οι αδυναμίες που παρατίθενται στην έκθεση αποτελούν κενά στο σύστημα εσωτερικού ελέγχου που δημιουργούν αμφιβολίες ως προς την πληρότητα, ορθότητα και νομιμότητα των εισπράξεων του ΤΟΜ που ενσωματώνονται στις οικονομικές καταστάσεις της Δημοκρατίας.
Επίσης, διαπιστώθηκε ότι ο υπολογισμός της επιβάρυνσης από το Μηχανογραφικό σύστημα του ΤΟΜ (TOMIS), για καθυστερημένη εξόφληση τελών κυκλοφορίας είναι λανθασμένος, με αποτέλεσμα να προκύπτει υπερχρέωση στους ιδιοκτήτες οχημάτων. Συγκεκριμένα, σε όλες τις περιπτώσεις καθυστερημένης εξόφλησης, η επιβάρυνση υπολογίζεται ως ποσοστό επί του ετήσιου τέλους, ακόμη και στις περιπτώσεις ανανέωσης της άδειας κυκλοφορίας για μικρότερη περίοδο (π.χ. τρεις ή έξι μήνες). Κατά την άποψη της ΕΥ, ο σχετικός Νόμος είναι σαφής και προβλέπει τον υπολογισμό ως ποσοστό επί του τέλους της περιόδου που αφορά η καθυστερημένη ανανέωση.
Επίσης, σημειώνεται ότι το λογιστήριο του ΤΟΜ καταβάλλει, σε μηνιαία βάση, προσπάθειες για συμφιλίωση των εσόδων όπως παρουσιάζονται στο Ολοκληρωμένο Σύστημα Διοικητικής και Οικονομικής Πληροφόρησης (FIMAS), με τα αντίστοιχα ποσά που παρουσιάζονται στο TOMIS. “Παρά τις προσπάθειες αυτές, η διαδικασία συμφιλίωσης δεν ολοκληρώνεται και στο τέλος του χρόνου εξακολουθούν να παρουσιάζονται διαφορές μεταξύ των δύο συστημάτων στο σύνολο των εισπράξεων, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την ορθότητα των εισπράξεων που παρουσιάζονται στις οικονομικές καταστάσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας”, αναφέρει η Ελεγκτική.
Συστάσεις Ελεγκτικής Υπηρεσίας
—————-
Προς αντιμετώπιση των παραπάνω ευρημάτων, η ΕΥ προτείνει για τον υπολογισμό της κρατικής αποζημίωσης προς τους Παραχωρησιούχους να χρησιμοποιούνται οι τελευταίοι δημοσιευμένοι δείκτες από τη Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου. Οι δείκτες πρέπει να αντιστοιχούν στην τελευταία ημέρα της περιόδου που καλύπτει το πιστοποιητικό πληρωμής. Πριν από κάθε πληρωμή που επηρεάζεται από την πληθωριστική προσαρμογή, να γίνεται επιβεβαίωση των δεικτών από την επίσημη ιστοσελίδα της Στατιστικής Υπηρεσίας. Στόχος είναι να αποφεύγονται λάθη λόγω καθυστερημένων ή μη αντιληπτών αλλαγών στους δείκτες.
Σημειώνει ότι στο τελικό ποσό αποζημίωσης, όπως προκύπτει από τον ορθό δημοσιευμένο στατιστικό δείκτη, πρέπει να συγκρίνεται με το πραγματικό ποσό αποζημίωσης που καταβλήθηκε στους Παραχωρησιούχους και οποιαδήποτε διαφορά υπερπληρωμής ή υποπληρωμής να διευθετείται το συντομότερο δυνατόν.
Επιπλέον, πέραν της επιβολής κυρώσεων στους Παραχωρησιούχους για συγκεκριμένες παραβάσεις των όρων των συμβάσεων, στις συμβάσεις καθορίζεται και η επιβολή κυρώσεων με βάση Βασικούς Δείκτες Επίδοσης. Χαμηλές επιδόσεις επιφέρουν χρηματικές ποινές ανάλογα με την απόκλιση και τη συχνότητα. Tο TOM πρέπει να επισπεύσει τη διαδικασία αξιολόγησης των ΒΔΕ, έτσι ώστε να μπορεί να προχωρήσει στην επιβολή των ανάλογων ποινών προς τους Παραχωρησιούχους στις περιπτώσεις που δεν συμμορφώνονται με τους συμβατικούς ΒΔΕ στις συμβάσεις.
Ακόμα, για τη χρήση Excel για τον υπολογισμό της μηνιαίας κρατικής αποζημίωσης προς τους αναδόχους, η ΕΥ ζητά να εξεταστεί είτε το ενδεχόμενο ανάπτυξης ξεχωριστού λογισμικού βασισμένου και αναπτυγμένου στο πλαίσιο των συμβάσεων των νέων δημόσιων επιβατικών μεταφορών, το οποίο θα χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό της μηνιαίας κρατικής αποζημίωσης προς τους Παραχωρησιούχους, είτε να κλειδωθούν οι μαθηματικοί τύποι, οι οποίοι χρησιμοποιούνται στο υπάρχον λογισμικό.
Όσον αφορά τη σύμβαση για την Τυλληρία, η ΕΥ προτείνει να γίνουν αυστηρές συστάσεις προς τον Παραχωρησιούχο και να του τονιστούν οι συμβατικές του υποχρεώσεις, σχετικά με την έγκαιρη προσκόμιση συγκεκριμένων εκθέσεων εντός των προβλεπόμενων χρονικών πλαισίων. Επιπλέον η ετήσια και μηνιαία Κυβερνητική Συνεισφορά να υπολογίζεται αποκλειστικά με βάση τους όρους της σύμβασης και να λαμβάνονται όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα, ώστε να διασφαλίζεται ότι ο Παραχωρησιούχος υποβάλλει τα ελάχιστα απαιτούμενα στοιχεία και το πράττει εντός 15 ημερών από τη λήξη κάθε μήνα αναφοράς.
Σχετικά με τις εισπράξεις του ΤΟΜ, η ΕΥ συστήνει όπως το ΤΟΜ, σε συνεργασία με τον εκπρόσωπο του Γενικού Λογιστή στη Διεύθυνση Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Διαχείρισης του ΥΜΕΕ, να επαναξιολογήσουν τη διαδικασία που ακολουθείται ώστε να προωθηθεί η χρηστή οικονομική διαχείριση του ΤΟΜ.
Όσον αφορά τις υπερχρεώσεις προς τους οδηγούς για καθυστερημένη ανανέωση τελών κυκλοφορίας, η ΕΥ ζητά όπως το πληροφοριακό σύστημα TOMIS ενημερωθεί κατάλληλα, ώστε ο υπολογισμός της επιβάρυνσης να γίνεται στη βάση που καθορίζει η νομοθεσία.
Πέραν των πιο πάνω οικονομικής φύσεως ελέγχων, θα ακολουθήσουν σύντομα δύο ξεχωριστές εκθέσεις, μία για τις ενέργειες του ΤΟΜ σχετικά με την οδική ασφάλεια και μία για την εμπειρία των πολιτών στη χρήση των δημόσιων λεωφορείων.
